Klejenie drewna

Klejenie drewna

Do łączenia drewnianych elementów nierozbieralnych używamy łącznika w postaci masy klejowej, która po zaschnięciu tworzy trwałe spoiwo łączące drewno z drewnem. Kleje pochodzenia zwierzęcego dzielą się na kleje glutynowe do łączenia „na gorąco” i kazeinowe do łączenia „na zimno”.

Kleje zwierzęce są rozpuszczalne w wodzie, kleje syntetyczne natomiast nie zawsze; wtedy rozpuszcza się je środkami chemicznymi.

Przeznaczone do sklejania elementy przedmiotów powinny być starannie oczyszczone z pyłu, trocin, brudu i tłuszczu, ponieważ klej w miejscach zanieczyszczonych nie przenika w głąb włókien i przywrze do nich tylko powierzchownie, dając nietrwałą spoinę. Samo oczyszczenie powierzchni nie zapewni jeszcze trwałego ich połączenia. Powierzchnie te bowiem powinny być szczelnie do siebie dopasowane, czyli przylegać do siebie całą płaszczyzną, a nie tylko jej częścią.

Szczelne przyleganie łączonych powierzchni jest bardzo istotne dla dobrego sklejenia, gdyż w miejscach słabego ich styku utworzy się z kleju grubsza spoina, która ma mniejszą wytrzymałość od spoiny cienkiej.

Klej kostny. Wyrabiany jest z kości zwierzęcych. Nie jest odporny na wilgoć, toteż używamy go do klejenia tylko takich przedmiotów, które będą użytkowane w suchych pomieszczeniach. Aby uzyskać dobre wyniki klejenia, trzeba klej odpowiednio przygotować, czyli sporządzić z niego roztwór. Klej kostny znajduje się w sprzedaży przeważnie w postaci drobnych perełek, rzadziej w postaci tabliczek. Te ostatnie przed użyciem trzeba potłuc młotkiem na drobne kawałki, wsypać do czystego naczynia i zalać zimną wodą w ilości dwukrotnie większej od ciężaru suchego kleju (tak samo postępujemy z perełkami).

Po upływie kilku godzin lub doby w przypadku kleju w tabliczkach, gdy klej napęcznieje, zlewamy nadmiar wody, wstawiamy naczynie do kociołka napełnionego również wodą i podgrzewamy na wolnym ogniu aż do zupełnego rozpuszczenia kleju. Temperatura roztworu nie powinna przekraczać 70-80°, gdyż w wyższej temperaturze zmniejsza się jego lepkość i przyczepność. Do nakładania roztworu kleju używamy drewnianych łopatek z drewna olchowego lub topolowego albo pędzli ze szczeciny.

Klej kazeinowy. Do jednorazowego użycia bierzemy zależnie od potrzeby 25-30 g kleju i rozrabiamy w czystym naczyniu glinianym, szklanym lub emaliowanym w 100 ml zimnej, przegotowanej wody. Roztwór mieszamy, po czym odstawiamy na 30 minut, aby dobrze rozpuścił się w wodzie.

Dopiero po tym czasie można użyć go do klejenia. Dokładnie wymieszany roztwór kleju powinien mieć gęstość śmietany i nie zawierać żadnych grudek nie rozpuszczonej kazeiny. Kleju rozrobionego w podany sposób można używać w ciągu 5-6 godzin, gdyż później stopniowo twardnieje i nie nadaje się do użytku. Rozcieńczanie kleju kazeinowego wodą jest bezcelowe. Kleju kazeinowego używa się na zimno, nie trzeba więc spieszyć się z nakładaniem go na sklejane powierzchnie.

Kleje syntetyczne produkuje się z żywic syntetycznych (wytwarzanych metodami reakcji chemicznych) w postaci roztworów w alkoholu lub w wodzie. Najpopularniejszym i najbardziej wygodnym w użyciu klejem syntetycznym jest wikol. W handlu znajduje się on w sprzedaży w gotowej postaci, przypominającej kremową, gęstą śmietanę. W razie zagęszczenia można go nieco rozcieńczyć zimną wodą. Klej nakłada się pędzlem na sklejane miejsca, a przedmioty łączone mocno zaciska, gdyż wikol powinien mieć możliwie najcieńszą warstwę – wówczas połączenie jest trwałe. Podstawowym składnikiem innych klejów syntetycznych są żywice mocznikowo-formaldehydowe i fenolowo-formaldehydowe oraz żywice epoksydowe, z których wytwarza się obecnie wiele rodzajów klejów syntetycznych. Kleje te nie ulegają żadnym zmianom pod wpływem temperatury, pary, wilgoci i czasu, ponadto dają spoinę bardziej wytrzymałą niż drewno. Można nimi sklejać nie tylko drewno z drewnem, ale również drewno z różnymi metalami (stalą, miedzią, cynkiem, mosiądzem, cyną itp.). Szczegółowe opisy użycia znajdują się na opakowaniach klejów będących w sprzedaży.

Metody klejenia drewna. Nakładanie kleju na powierzchnię łączonych elementów odbywa się w różny sposób i zależy od rodzaju łączenia, jakości drewna, wielkości sklejanych elementów, rodzaju i jakości kleju oraz od doświadczenia osoby przeprowadzającej klejenie.

Przy sklejaniu płyt z desek klej nakłada się jednocześnie na obie uprzednio nagrzane powierzchnie pędzlem szczecinowym albo łopatką drewnianą (małe płaszczyzny). Po nałożeniu możliwie cienkiej warstwy kleju trzeba trochę zaczekać, aby klej mógł częściowo wsiąknąć w drewno, i dopiero potem złożyć i ścisnąć obie płaszczyzny. Jeżeli do klejenia płyt użyjemy kleju na gorąco, to czas wsiąkania będzie krótszy (kilkanaście sekund), jeżeli zaś będzie to klej kazeinowy czy wikol – czas wsiąkania będzie dłuższy (2-3 minuty). Aby umożliwić szybsze wsiąkanie kleju we włókna drzewne, trzeba użyć kleju o odpowiedniej gęstości dostosowanej do twardości sklejanego drewna. Klej zbyt gęsty nie wsiąknie w drewno i nie utworzy z nim warstwy wiążącej (spoiny).

Schnięcie ściśniętych elementów powinno odbywać się w podobnej lub zbliżonej temperaturze jak i klejenie. Czas schnięcia może być różny i zależy od wielkości spoin, rodzaju drewna, rodzaju i gęstości kleju i temperatury otoczenia oraz od wilgotności powietrza i siły docisku. Zbyt wilgotne powietrze w miejscu klejenia przedłuża czas schnięcia kleju, zbyt suche – przyspiesza je.

Czas schnięcia łączenia pod ciśnieniem wynosi dla kleju kostnego od 1 do 5 godzin, dla kleju kazeinowego od 6 do 8 godzin, dla klejów syntetycznych od 0,5 do 2 godzin.